سبد خرید
خواب بذر و انواع آن چیست؟ روش های شکستن آن در این دوره
گیاهان مانند انسان‌ها خواب و خوراک دارند. گیاهان از یک بذر کوچک متولد می‌شوند. گاهی اوقات این بذرهای کوچک به خواب فرو می‌روند و بیدار کردنشان سخت است، پس باید روش خاصی برای بیدار کردن آن‌ها به کار برد. شاید برایتان سوال شود خواب بذر چیست و چگونه آن را برطرف کنیم؟ اگر بخواهیم خیلی مختصر بگوییم خواب بذر چیست، می‌توان به دیر جوانه زدن یا جوانه نزدن آن اشاره کرد. به این امر طبیعی خواب بذر می‌گویند. اگر دوست دارید با خواب بذر بیشتر آشنا شده و روش‌های بیدار کردن بذر را یاد بگیرید این مطلب را از دست ندهید.
خواب بذر چیست؟
وقتی بذری را می‌کاریم اگر بستر کاشت مناسب نباشد، بذر رشد کرده یا دیرتر از زمان تخمین زده شده جوانه می‌زند. وقتی بستر کاشت بذر مناسب و شرایط فراهم باشد، بذر قادر به جوانه‌زنی می‌شود، اما این روندها مربوط‌به خواب بذر نیست. حالا سوال برایتان پیش می‌آید که خواب بذر چیست؟ خواب بذر زمانی اتفاق می‌افتد که بذر جوانه زنی را مسدود کند، حتی وقتی که بستر مناسب فراهم باشد.
انواع خواب بذرها
خواب بذرها نمی‌تواند یک نوع باشد، بلکه چندین نوع مختلف دارد. برای درمان خواب بذرها روش‌های بسیاری وجود دارد، اما برای فهمیدن راه درمان، باید ابتدا نوع خواب بذر را فهمید تا بتوانید آن را درمان کنید. ابتدا سوالی که برایتان ایجاد شد، این بود که خواب بذر چیست؟ و جواب آن را هم گرفتید، اما این جواب توضیح کلی و مختصر درباره این بحث بود. خواب بذر 3 نوع دارد و هر کدام از این نوع‌ها می‌توانند زیرشاخه‌‌های دیگری داشته باشند.
بیشتر بخوانید: آموزش کاشت بذر توت فرنگی در باغچه
خواب ارثی
سوالی که ما را به این‌جا کشاند این بود که، خواب بذر چیست؟ اما حالا سوالات دیگری هم به وجود آمد. خواب ارثی چیست؟ خواب ارثی زمانی اتفاق می‌افتد که بستر مناسب برای جوانه زدن بذر وجود داشته باشد، ولی بذر نمی‌خواهد که جوانه بزند. این نوع خواب بذر بیشتر در بذر کاکتوس‌ها رایج است.
خواب القایی
خواب ارثی در محیط مستقل به وقوع می‌پیوندد، اما خواب القایی بر اثر عوامل محیطی اتفاق میوفتد. این خواب وقتی اتفاق می‌افتد که بذر روی بوته قرار داشته یا از بوته جدا شده باشد. اگر بخواهیم به‌صورت واضح‌تر توضیح دهیم، می‌توانیم بذر گندم را مثال بزنیم. دانه گندم روی بوته تمام عوامل جوانه‌زنی را در اختیار دارد، اما جوانه نمی‌زند و این خواب القایی بذر است.
خواب تحمیلی
خواب تحمیلی مانند خواب القایی تحت تاثیر عوامل محیطی ایجاد می‌شود و ژنتیکی نیست. تفاوت این خواب با خواب القایی این است که خواب تحمیلی زمانی اتفاق می‌افتد که بذر از بوته جدا شده و جوانه زنی آن در شرایط نامناسب آب‌و‌هوایی و رطوبت زیاد قرار می‌گیرد، ولی جوانه نمی‌زند. این فرایند خواب تحمیلی بذر نامیده می‌شود.
تقسیم بندی خواب بذرها
خواب بذر چیست و به چند دسته تقسیم می‌شود؟ همان‌طور که گفتیم خواب بذر یعنی این‌که شرایط جوانه زدن برای بذر فراهم باشد، اما بذر جوانه نزند به این فرایند خواب بذر می‌گوییم. البته نگفتیم که طبقه بندی خواب بذر چگونه است. خواب بذر به دو دسته اولیه یا بیرونی و ثانویه یا درونی تقسیم می‌شود. خواب اولیه یا بیرونی 3 زیرمجموعه و خواب ثانویه یا درونی 4 زیر مجموعه دارد.
خواب اولیه یا بیرونی
این خواب در تمامی بذرهایی که از بوته جدا می‌شوند، اتفاق می‌افتد و از جوانه زدن سریع بذر جلوگیری می‌کند. خواب اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که در موقع رسیدگی گیاه به بذر و بلافاصله پس از آن به وجود و از جوانه زدن بذر جلوگیری می‌کند. مثلا پوسته بذر در هنگام رسیدگی محکم‌تر می‌شود. این خواب به بذر کمک می‌کند تا در طبیعت بیشتر دوام بیاورد و امکان جوانه‌زدن در شرایط سخت فراهم بشود.
خواب فیزیکی
خواب بذر چیست و خواب فیزیکی چگونه است؟ این خواب به دلیل پوسته سفت بذر اتفاق می‌افتد. وقتی پوسته بذر بیش از حد سفت و سخت باشد، مانع ورود آب و اکسیژن به داخل بذر می‌شود. بعضی از بذرها به‌خوبی آب را جذب می‌کنند، ولی اکسیژن را نمی‌توانند جذب کنند. برای این‌که بذرها بتوانند اکسیژن جذب کنند باید در دمای مناسب قرار بگیرند. خواب فیزیکی در بذرهایی مثل پنیرک سانان، شمعدانی سانان، چغندر سانان، پیچک سانان، سیب‌زمینی سانان و اختر سانان رخ می‌دهد.
همچنین بخوانید: نحوه نگهداری و تکثیر شفلرا
خواب مکانیکی
خواب مکانیکی ناشی از پوسته بسیار سفت بذر است. در این خواب، پوسته محکم اجازه خروج جنین را از درون بذر نمی‌دهد و جوانه به‌راحتی نمی‌تواند از پوسته بیرون بیاید و جوانه بزند. خواب مکانیکی در بذر میوه‌هایی نظیر گردو، پسته، بلوط، بادام، هلو، شلیل، زردآلو، گیلاس و آلبالو اتفاق می‌افتد.
خواب شیمیایی
خواب بذر چیست و علت خواب شیمیایی چه چیزی می‌تواند باشد؟ در ادامه به این سوال پاسخ خواهیم داد. در گوشت میوه‌ها مواد بازدارنده‌ای وجود دارد که مانع از رشد بذر می‌شوند. تا وقتی که این مواد بازدارنده دور بذر هستند، جوانه زدن غیرممکن است. برای برطرف کردن این خواب، باید از روش چینه‌سرمایی استفاده کرد. خواب شیمیایی در بذرهایی مثل بنفشه، کتان، تیره شب‌بو سانان نظیر کلم، بذر سیب، بذر گلابی و انگور اتفاق می‌افتد.
خواب ثانویه یا درونی
خواب بذر چیست و چه مزایایی می‌تواند برای بذر داشته باشد؟ در طبیعت خواب اولیه برای بذر امری طبیعی و واجب است و برای کنترل شرایط جوانه‌زنی بذر انجام می‌شود. بذرهایی که خواب اولیه خود را به پایان رسانده‌اند، حین جوانه‌زدن و قبل از باز کردن پوسته، اگر در شرایط نامساعد قرار بگیرند به خواب اولیه یا ثانویه فرو می‌روند. این خواب به‌دلیل کمبود نور، اکسیژن، تغییرات آب و دمای هوا اتفاق می‌افتد.
خواب فیزیولوژیکی
خواب فیزیولوژیکی مفهوم کلی برای خواب بیرونی است. اکثر بذرهای تازه برداشت شده در مناطق معتدل دارای این خواب هستند. گیاهان برگ باریک مانند سبزی‌ها و گیاهان زینتی این نوع خواب را دارند. بعضی از بذرها مانند بذر تاج خروس در دمای بالا و بعضی بذرها مانند بذر کاهو و کرفس در دمای پایین جوانه می‌زنند. حساسیت بذرها نسبت به دما را خواب رکود حرارتی می‌نامند و شاخه‌ای از خواب فیزیولوژیکی است. بذرهایی که به رکود حرارتی حساس هستند به نور هم حساس هستند. حساسیت بذر به نور را رکود نوری می‌نامند.
خواب مرفولوژیکی
این خواب ناشی از جنین رشد نکرده است یا اگر بخواهیم بهتر بیان کنیم، جنین‌هایی که توسعه نیافته‌اند و رشد کاملی نداشته‌اند دچار این خواب می‌شوند. در این صورت اندازه جوانه درون بذر از مرحله پیش جنینی زیادتر می‌شود. در این نوع بذرها موادی وجود دارد که باعث می‌شوند بذر جوانه نزند و این مواد در دمای بالا فعال می‌شوند. گیاهان تیره آلاله سانان مثل تاج الملوک، شقایق سانان، آرالیا سانان، بارهنگ، بداغ، کاج و ارکیده بذرهای کوچک و جوانه‌های ناقص ایجاد می‌کنند.
خواب مرفو فیزیولوژیکی
در این خواب جنین بذر کاملا توسعه نیافته است. بعضی از بذرها، جوانه‌های توسعه یافته‌ای دارند و باید قبل از جوانه‌زدن بیشتر رشد کنند تا بتوانند رشد بهتری داشته باشند. بعضی گیاهان قبل از این‌که جنین‌ها توسعه یافته بشوند، بذر خود را رها می‌کنند. این نوع بذرها هنگامی که روی زمین فرود می‌آیند و به آن‌ها آب رسیده و توسعه می‌یابند. این روند خواب مرفوفیزیولوژیکی نامیده می‌شود و به زمان نیاز دارد.
خواب ترکیبی
خواب ترکیبی به چه معناست؟ این خواب از خواب‌های مرفو فیزیولوژیکی و فیزیولوژیکی است. خواب فیزیکی و فیزیولوژیکی نوع دیگر خواب ترکیبی است و بعضی دیگر از بذرها شامل هر دوی خواب‌ها هستند، یعنی پوسته سخت و خواب فیزیولوژیکی دارند.
شما میتوانید در سایت دمبرگ برای مشاهده و خرید بذر و انواع بذر گل اقدام کنید.
عوامل موثر در خواب بذرها
برخی عوامل وجود دارند که می‌توانند طول خواب بذر را افزایش دهند. عواملی مانند کمبود آب، کمبود اکسیژن و تعادل نداشتن مقدار آبیاری، 3 عامل مهم خواب بذرها هستند. غیر از این عوامل، موارد دیگری هم در خواب بذرها تاثیر دارد. مثلا جنین توسعه یافته نباشد، پوسته بذر سفت و سخت باشد و مواد بازدارنده دور بذر را احاطه کرده باشند.
پوسته بذر
در بعضی از بذرها پوسته بیش از حد سفت است و به همین دلیل آب و اکسیژن نمی‌تواند به داخل پوسته نفوذ کنند. وقتی نفوذ آب و اکسیژن کند شود بذر به راحتی نمی‌تواند جوانه بزند و به همین دلیل بذر به خواب فرو می‌رود. این نوع خواب بیشتر در میوه‌هایی که پوسته سخت دارند، مانند هلو، زردآلو و شلیل رخ می‌دهد.
کنترل شیمیایی و تاثیر هورمون ها در خواب بذر
انواع خواب بذر چیست و کنترل شیمیایی می‌تواند یکی از اثراتی باشد که بذر به خواب فرو برود؟ در حال حاضر بله، گوشت دور بذر حاوی هورمون‌هایی است که بذر را از جوانه زدن باز می‌دارند. به این هورمون‌ها هورمون بازدارنده می‌گویند.
اثر عوامل محیطی در خواب بذر
عواملی که در خواب بذر تاثیر دارند عبارت‌اند از دما، اکسیژن، خاک، یون‌های معدنی و دی اکسید کربن. کم و زیاد شدن این عوامل باعث می‌شود تا بذر در خواب به سر ببرد و جوانه نزند. مثلا کمبود اکسیژن باعث می‌شود که بذر رشد نکند و بذر در خواب به سر ببرد.
آزاد سازی خواب بذر
برای آزادسازی خواب اولیه بذرها روش‌های مختلفی وجود دارد. این روش‌ها در بذر اختلال فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ایجاد می‌کنند و این اختلالات باعث پس‌رسی بذر می‌شوند. پس‌رسی موجب تغییرات فیزیولوژیکی در بذر شده و بذر قادر به جوانه زدن می‌شود. روش‌های شکستن خواب بذر چینه سرمایی، خراش دهی، خشک انباری، خیساندن بذر و دمای متناوب هستند.
شکست خواب بذر
طبقه بندی خواب بذر به خواب فیزیکی، خواب شیمیایی و مکانیکی تقسیم می‌شود. برای شکست این خواب‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد. مثلا برای بر طرف کردن خواب فیزیکی باید بذر را در آب بخیسانید تا بذر قادر به جوانه زدن بشود. برای برطرف کردن خواب شیمیایی، باید مواد بازدارنده را از دور بذر پاکسازی کرد تا بذر بتواند جوانه بزند.
ما در این مطلب به سوال خواب بذر چیست پاسخ دادیم و همچنین انواع این اختلال را هم بررسی کردیم.
